Kennisbankmenu

Introductie

Kan je in vijf zinnen beschrijven waarom het belangrijk is dat jouw ontmoetingsplek (buurthuis of speeltuin in zelfbeheer) een plek heeft in de buurt? Als dat lukt, heb je al een mooi begin gemaakt met het laten zien wat de waarde en de impact is die jouw initiatief in de buurt heeft.

We gebruiken in dit kennisbankartikel het woord ontmoetingsplek en daarmee bedoelen we een buurthuis of speeltuin in zelfbeheer. Op deze plekken werken bewoners samen aan gemeenschapsvorming. Dit draagt bij aan een inclusieve en veerkrachtige samenleving. Vaak hebben deze plekken een positief effect op duurzaamheid, zorgen ze voor culturele verrijking en bevorderen ze de gezondheid van de betrokkenen. Mensen voelen zich gezien, ze ervaren het als een plek waar ze welkom zijn en waar ruimte is voor hun eigen inbreng. Er ontstaat ruimte voor plezier en eigen initiatief. 

Maar hoe laat je al dat moois dat op zo’n locatie ontstaat nou zien? En hoe vat je dat samen in die vijf zinnen? Het bepalen van je ‘maatschappelijke waarde’ is niet makkelijk, maar wel noodzakelijk, vooral bij zelfbeheer. Niet alleen om te benoemen in een subsidie- of fondsenaanvraag, maar ook om aan vrijwilligers en bewoners te kunnen vertellen waarom jullie onmisbaar zijn voor de buurt.

Waaruit blijkt de meerwaarde van een ontmoetingsplek?

Een ontmoetingsplek in zelfbeheer draagt bij aan een sterke, inclusieve, duurzame en veerkrachtige samenleving. Het bevordert sociale cohesie, gelijkwaardigheid en biedt gemeenschappen de tools en ruimte om zichzelf te ontwikkelen en te versterken. Maar: waar blijkt dit uit? Hoe koppel je deze abstracte woorden aan alles wat er op jullie plek gebeurt? Maatschappelijke waarde van een ontmoetingsplek kan je op verschillende vlakken benoemen.

1. Versterken van de gemeenschap

Wanneer mensen betrokken zijn bij het beheer van hun eigen ontmoetingsplek, is er sprake van een groter gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid. Mensen voelen zich meer onderdeel van een gemeenschap en voelen zich meer betrokken bij lokale kwesties. Het runnen van een ontmoetingsplek lukt alleen als je dat samen doet. Zelfbeheer brengt mensen bij elkaar en stimuleert samenwerking. Sociale netwerken worden groter en de banden tussen bewoners worden steviger. Dat helpt bij het opbouwen van een hechte en veerkrachtige gemeenschap. 

Impactonderzoek: wat komt er bij kijken?

Het inzichtelijk maken van de maatschappelijke waarde van een initiatief wordt vaak gedaan aan de hand van een impactonderzoek en kan complex zijn. Bij zo’n onderzoek wordt er namelijk op een systematische manier gekeken naar zowel kwantitatieve (cijfers en aantallen) als kwalitatieve (ervaringen en verhalen) aspecten. Ook wordt dit onderzoek vaak door externe bureaus uitgevoerd waardoor impactonderzoek vaak prijzig is.

Kwantitatief

Kwantitatieve informatie is informatie die vooral via cijfers te verkrijgen is. Denk aan:

• Bezoekersaantallen: het aantal mensen dat de accommodatie gebruikt. Dit kan een directe indicatie geven van de populariteit en het bereik van de voorziening.
• Vrijwilligersaantallen: het aantal vrijwilligers en de uren die zij besteden. Dit geeft inzicht in de mate van betrokkenheid en participatie van de mensen die het runnen.
• Frequentie van gebruik: hoe vaak de verschillende faciliteiten worden gebruikt (bijvoorbeeld vergaderzalen) kan een goede maatstaf zijn voor de functionele waarde van de accommodatie. Bij buurthuizen is dit de bezettingsgraad.
• Inkomsten: eventuele inkomsten uit activiteiten of verhuur van de ruimtes kunnen ook als indicator dienen die iets zeggen over de ondernemerschap van de accommodatie en de economische duurzaamheid.
• Kostenbesparing: zelfbeheer kan – in tegenstelling tot commerciële partijen – kostenbesparend zijn omdat het meer gebruik maakt van lokale bronnen en vrijwilligers. Dit kan gemeten worden door de kosten van zelfbeheer te vergelijken met de marktprijzen. Zelfbeheer bespaart geld aan de ene kant, maar vraagt ook om investering (vanuit de overheid) aan de andere kant.

Zelf aan de slag

Wil je zelf aan de slag met het verzamelen van verhalen van de gebruikers van je accommodatie om de (maatschappelijke) waarde van jouw locatie zichtbaar te maken? We hebben een aantal interessante hulpmiddelen voor je op een rij gezet die je hierbij kunnen helpen.

Hoe waardeer je een maatschappelijk initiatief?

Met die vraag op zak volgde het Instituut voor Publieke Waarden (IPW) twee jaar lang maatschappelijk ondernemers die maatschappelijke waarde creëeren. Ze deden verschillende dingen: daklozen opvangen, energie opwekken, probleemgezinnen helpen, de publieke ruimte verfraaien of mensen aan het werk helpen. De bevindingen van deze periode leidden tot het ontwikkelen van de Waardendriehoek waarin de waarden legitimiteit (wat maakt het verschil?), betrokkenheid (van wie en voor wie is het project?) en rendement (waar slaat de winst neer?) centraal staan. Per waarde formuleerde IPW zo’n tien tot vijftien vragen om de belemmeringen, kansen en mogelijkheden van een initiatief in beeld te brengen. In het handboek ‘Hoe waardeer je een maatschappelijk initiatief?’ dat ze in 2015 uitbrachten, worden initiatiefnemers door deze vragen heen geleid om zo hun waarden te bepalen en het initiatief te onderbouwen.

Social Handprint

Stichting Kracht in NL zet zich in voor het duurzaam bevorderen van de maatschappelijke waarde van sociale initiatieven. Zij maken gebruik van het instrument Social Handprint van MAEX. Deze handprint is een afbeelding waarmee de positieve waarde van jouw initiatief op de samenleving zichtbaar wordt gemaakt. Om dit te laten doen, moet je een profiel aanmaken (zie hier) en een vragenlijst invullen. Aan de hand daarvan wordt een Social Handprint gemaakt van jouw initiatief. Er is ook een Communicatiekit die je helpt de maatschappelijke waarden en behoeften van een initiatief zichtbaar te maken aan de hand van deze Social Handprint.

Most Significant Change

Most Significant Change (MSC) is een methode op basis van storytelling. Hiervoor verzamel je volgens een bepaalde werkwijze verhalen onder mensen die betrokken zijn bij jouw initiatief. Wat deze methode bijzonder maakt is dat er slechts één vraag wordt voorgelegd aan geïnterviewden namelijk: wat is de meest belangrijke verandering (n.a.v. dit initiatief/interventie/gebeurtenis) voor jou? De verzamelde verhalen worden in verschillende sessies gedeeld en de waarde van de veranderingen die ze vertolken wordt besproken. De betrokkenen selecteren de meest waardevolle verhalen en kiezen uiteindelijk daaruit de belangrijkste waarden die het initiatief heeft voortgebracht. Hoe dit proces van verhalen verzamelen en waarden vergelijken in de praktijk verloopt, lees je hier. Het perspectief van de MSC-methode is veelzijdig: niet alleen gebruikers, maar ook vrijwilligers, buurtbewoners, ambtenaren en andere stakeholders worden geïnterviewd.